De zin en onzin van letters
26 unieke letters: samen, alleen of apart?
Letters krijgen meestal pas betekenis wanneer ze worden samengevoegd tot een woord, een zin, een alinea of een hoofdstuk.
Sommige letters weigeren echter afhankelijk te zijn van andere klinkers of medeklinkers.Zo houdt de A er een eigen leventje op na. Want de dokter kan je zomaar vragen om Aaaa te zeggen. Maar wie A zegt, moet ook B zeggen. En als je het helemaal goed wilt doen, pak je de zaken aan van A tot Z. Zelfs in de muziek heeft de A een geheel eigen toonhoogte. Zo stapt A af en toe uit het stramien van andere letters, woorden en zinnen.
De meeste letters brengen het er zonder hun soortgenoten echter helemaal niet zo goed vanaf. De T komt bijvoorbeeld niet veel verder dan T-Mobile, de TT van Assen of ’t, voor luie mensen die ‘het’ te ingewikkeld of vermoeiend vinden. Maar daarom is de T niet minder bijzonder. Zonder de T bestonden prachtige kunstwerkjes van woorden als tapiocameel, taalbarrière, tabernakel, tachyfylaxie of torenflats namelijk niet. Ook zouden we met het elimineren van de T onze levens moeten inrichten zonder troost, thee, tafels, troetelen, trouwen en tsunamiwaarschuwingen. Ondenkbaar dus. Laat de T zijn eigen rol maar innemen, misschien een beetje ondergewaardeerd maar absoluut onmisbaar.
Logica
Er is een letter binnen de reeks van 26 unieke individuen die wellicht losgeslagen is en zichzelf graag in de schijnwerpers zet… De X!
Al jaren terug verpestte de X het bij mij. Het was tijdens de wiskundeles op de middelbare school. Ik sloeg mijn klasgenoten en de docent altijd gade vanaf mijn vaste plekje, helemaal achter in de klas. Wiskunde was niet mijn ding, als je begrijpt wat ik bedoel. Zo kan ik nog steeds oneindig discussiëren over het nut van kansberekening. Uren… nee, úren heb ik daaraan besteed in met name de laatste jaren van mijn VWO tijdens wiskunde. De schrijver van ons wiskundeboek probeerde zeer origineel te zijn door dobbelstenen en gekleurde knikkers af te wisselen in de opdrachten over kansberekening. Hoe groot is de kans dat ik uit een glazen pot met daarin 122 knikkers een blauwe knikker pak? Nou, daar zijn formules voor en je kunt het oneindig berekenen, wat we dus ook deden. Mijn logica werkt echter als volgt: stop je hand in die pot met knikkers en grijp er één. Welke kleur heeft die? Blauw? Mooi! Niet blauw? Groen kan ook heel mooi zijn. Op de dag dat ik wens te berekenen hoe groot de kans is dat ik een blauwe knikker trek, hoop ik dat iemand mij komt redden. Het mag zelfs iemand zijn met een rode cape, die hoeft niet blauw te zijn.
Kansberekening noem ik: toeval!
Tot zover mijn VWO-relatie met wiskunde.
De X of de Y
Het ging over letters, niet over cijfers. Wiskunde is het vak van de cijfers, toch? Fout! X en Y kwamen ineens op de proppen omdat ze niet alleen bij Nederlands een plekje wilde veroveren, maar ook bij wiskunde. En dus gingen ze op een as staan. Welke as? Dat is misschien nog wel het meest verwarrende. Maar ook daar is een truc voor. Want als een kip een ei legt valt deze naar beneden, en dus is de Y-as verticaal. Dát heb ik dus echt niet zelf verzonnen!
X dus… Horizontaal nam X een plek in binnen wiskunde. X kwam ik vervolgens tegen als symbool om aan te geven waar de schat begraven ligt. Daarnaast kun je X kennen van X-Men, X-Box, xXx (Triple X) of Xperia. Wanneer X een felrode kleur heeft, betekent het meestal dat je iets enorm fout hebt gedaan. X ging pas echt een hoofdrol spelen toen X-factor de naam van een tv-programma werd. Presentatie-duo Martijn Krabbé en Wendy van Dijk gingen zelfs op zeer fanatieke wijze hun armen kruisen om de 24e letter van het alfabet uit te beelden. Terwijl de X-Factor juist iets is wat je niet kunt uitbeelden of benoemen. Eigenlijk is het precies die ene factor die moeilijk te verklaren is.
Zoveel X-en, zoveel betekenissen.
Mijn favoriete X is die onder een brief, e-mail of WhatsApp-berichtje. Één letter die volledig zelfstandig zoveel kan zeggen…
X